1. İlk Başvuru
Türkiye’de çalışma izni için gereken başvuru Türkiye’den veya yurt dışından yapılabilir.
Yurt dışından yapılacak başvurularda yabancıların, çalışma izni için vatandaşı oldukları ya da daimi olarak ikamet ettikleri ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine iş sözleşmesi, atama yazısı veya şirket ortaklığını gösteren belgenin ibrazı ile müracaat etmeleri gerekmektedir. Türkiye’deki işverenin, temsilciliklere yapılan başvuru tarihini takip eden on işgünü içerisinde, elektronik başvuruyu yapması ve gerekli bilgi ve belgeleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şahsen veya posta ile ulaştırması zorunludur. Türkiye Cumhuriyeti temsilcilikleri ile bakanlık, yurt dışından yapılacak çalışma izni başvuruları ile ilgili işlemleri, elektronik ortamda yürütür. Başvuru için gerekli belgelerin yabancının temsilciliğe başvuru tarihini takip eden on işgünü içerisinde yapılacak elektronik başvurunun ardından işverenince bakanlığa ulaştırılması gerekmektedir.
Başvurusu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından uygun bulunarak çalışma izin belgesi düzenlenen yabancıların en geç yüz seksen gün içinde Türkiye’ye giriş yapmaları gerekmektedir. Türkiye’de öğrenim amacıyla verilen oturma izinleri hariç olmak üzere, müracaat tarihinde geçerli en az altı ay süreli oturma izni bulunan yabancılar veya bunların işverenleri çalışma izni başvurusunda bulunabilirler. Bu durumdaki yabancıların Türkiye Cumhuriyeti dış temsilciliklerine başvuru yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Başvuru için gerekli belgelerin yapılan elektronik başvuruyu takip eden altı işgünü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şahsen veya posta ile ulaştırılması gerekmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, gerekli hallerde ilgili bakanlık ve mercilerin görüşlerini de almak suretiyle çalışma izni başvurularını sonuçlandırır. Usulüne uygun olarak yapılan çalışma izni başvuruları, belgelerin tam ve eksiksiz olması kaydıyla bakanlık tarafından en geç otuz gün içinde sonuçlandırılır. Başvurunun eksik evrak ile yapıldığının bakanlıkça tespiti halinde, eksik evrakların tamamlanması istemiyle başvuru sahibine bilgi verilir. Bu durumda otuz günlük süre eksik evrakların bakanlığa intikal ettiği tarih itibarıyla başlar. Bakanlık çalışma izin başvurusuna ilişkin olumlu veya olumsuz kararını, yurt dışından yapılan başvurularda; başvuruyu yapan yabancıya bildirmek üzere (Dışişleri Bakanlığı kanalıyla) ilgili Türkiye Cumhuriyeti dış temsilciliğine de bildirir. Yurt içinden yapılan başvurularda ise yabancıya veya işverene bildirilir. Konsolosluklardan çalışma ve oturma izni alarak Türkiye’ye giriş yapan yabancıların, ülkeye giriş yaptıkları tarihi takip eden yirmi iş günü içinde Türkiye’deki Adres Kayıt Sistemi’ne kaydolmaları gerekmektedir.
Türkiye’de istihdam edilecek yabancıların çalışma iznine ilişkin usul ve esaslar eğitim sektörü, ev hizmetleri sektörü, sağlık sektörü, turizm sektörü, havacılık sektörü, eğlence sektörü ve diğer sektörlerin yanı sıra doğrudan yabancı yatırımlar, özellik arz eden doğrudan yabancı yatırımlar, mesleki hizmetler ve irtibat büroları için farklılık göstermektedir. Aşağıdaki bilgiler, doğrudan yabancı yatırımlardaki çalışma izni sürecine yönelik usul ve esasları içermektedir.
1.1. İlk Başvuruda İşveren Kurumdan İstenen Belgeler
- Çalışma izni başvuru dilekçesi (Dilekçe elektronik başvuru esnasında taratılacak ve ayrıca kâğıt ortamında işveren tarafından ıslak imzalı olarak gönderilecektir.)
- Yabancı personel başvuru formu (Elektronik ortamda doldurulacak form, çıktısı alındıktan sonra, işveren ve yabancı tarafından imzalanıp kâğıt ortamında bir nüsha olarak bakanlığa gönderilecektir. İşveren ve yabancının ıslak imzalarının olmadığı durumlarda taraflar arasında yapılmış iş sözleşmesi ibraz edilecektir. Formun imzasız olması ve iş sözleşmesinin de bulunmaması durumunda başvuru işleme alınmayacaktır.)
- Kuruluşun en son sermaye ve ortaklık yapısını gösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Son yıla ait, vergi dairesi veya yeminli mali müşavir onaylı bilanço ve kâr/zarar tablosu (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- İş yerinin Özellik Arz Eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar* kapsamında olduğunu kanıtlayıcı bilgi ve belgeler (Bu belgeler elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihale açılmış projeleri yapma hakkı kazanmış kuruluşların (konsorsiyumlar dâhil) ilgili kurum ve kuruluştan alacakları işi yüklendiklerini tevsik eden belge (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Mühendislik, mimarlık, müteahhitlik ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yabancı uzman istihdam edecek tüzel kişiliklerde, aynı meslekte Türk mühendis/mimar/şehir plancısı istihdam edildiğini ispata dair ücret bordrosu (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Yabancı personeli istihdam edecek kurum ve kuruluş adına kullanıcı sıfatıyla elektronik başvuruyu yapma yetkisi bulunan kişinin noter onaylı vekâletnamesi veya kullanıcı sıfatındaki kişinin başvuruyu yapan kurum ve kuruluşta çalıştığını gösterir belge (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
1.2. İlk Başvuruda Yabancıdan İstenen Belgeler
- Yurt içinden yapılacak başvurular için, Türkiye’de öğrenim amacıyla verilen oturma izinleri hariç olmak üzere, müracaat tarihinde geçerli en az altı ay süreli oturma izni örneği (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Çalışma izni talebinde bulunan yabancının geçerli oturma izni olmaması halinde ise, yabancının yurt dışında uyruğunda bulunduğu veya daimi ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine iş sözleşmesi veya şirket ortaklığını gösterir belge ibrazı ile çalışma izin başvurusu yapması zorunludur. Ancak, Özellik Arz Eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar* kriterlerinden en az birini karşılayan şirketlerde istihdam edilecek kilit personel statüsündeki yabancının Türkiye’de kanuni olarak bulunduğunun (Emniyet Müdürlüğü’nden alınmış yazı veya pasaportun vize ve giriş tarihini gösterir kısmının onaylı örneği ibraz edilerek) kanıtlanması halinde çalışma izni müracaatı doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapılabilmektedir. Bu kapsamda çalışma izni verilen kilit personel statüsündeki yabancıların Türkiye Cumhuriyeti dış temsilciliklerinden çalışma vizesi alarak Türkiye’ye giriş yapmaları gerekmektedir.
- Yabancının kilit personel statüsünde olması halinde, Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 10/b maddesinde öngörülen bilgi ve belgeler (Bu belgeler elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Pasaport sureti (Pasaportun Latin harfleri ile yazılı olmadığı durumlarda yeminli mütercim veya resmi makamlarca onaylı çevirisi de başvuruya eklenecektir. Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Türkçe tercümesi yeminli mütercim veya resmi makamlarca onaylı diploma veya geçici mezuniyet belgesi sureti (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden ve ayrıca kâğıt ortamında da gönderilecektir.)
- Mesleki hizmetler kapsamında çalışma izni talep eden yabancının yukarıdaki belgelere ek olarak, yurt dışında yükseköğrenim görmesi halinde “Yurtdışı Yüksek Öğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği”ne uygun olarak alacağı “Diploma veya Geçici Mezuniyet Denklik Belgesi” (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
2. Uzatma Başvurusu
Çalışma izninin uzatılması talebi, başvuru formu ve uygulama yönetmeliği ekinde belirtilen belgelere önceki çalışma izin belgesinin aslının da eklenmesi suretiyle, yabancı veya işveren tarafından doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapılır.
Çalışma izni ve süre uzatım başvurularının öncelikle elektronik ortamda yapılması zorunludur. Bu kapsamda elektronik ortamda yapılan ve sistem tarafından kabul edilerek onaylanan çalışma izni veya süre uzatım başvurularının geçerli olabilmesi için internet ortamında alınan barkodlu başvuru formu çıktısının yabancı ve işveren tarafından kâğıt ortamında imzalanarak yönetmelik ekinde belirlenen diğer belgelerle birlikte internet üzerinden yapılan başvurunun onaylanmasını takip eden altı işgünü içinde şahsen veya posta ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ulaştırılması gerekmektedir.
Çalışma izninin uzatılması talebinin iznin bittiği tarihten geriye doğru en fazla iki aylık sürede yapılması gerekmektedir. Çalışma izninin süresinin bitiminden itibaren en geç on beş gün içinde yapılan uzatma başvuruları da değerlendirmeye alınır. Bu süreden sonra yapılan uzatma başvuruları, ilk defa başvuru yapan yabancılara uygulanan esaslara tabidir. Geçerli oturma izni ibrazıyla yapılan çalışma izni uzatma başvurularında (yurt içinden yapılan ilk başvurularda olduğu gibi) elektronik başvuruyu takip eden altı işgünü içinde istenen belgelerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ulaştırılması gerekmektedir.
Bir yıllık kanuni çalışma izin süresinden sonra, aynı iş yeri veya işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere mevcut çalışma izni için iki yıl süreyle uzatım talebinde bulunulabilir. Toplam üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere, mevcut çalışma izni ilave üç yıl süreyle uzatılabilmektedir. Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz olarak ikamet eden veya toplam sekiz yıllık kanuni çalışması olan yabancılar süresiz çalışma izni başvurusunda bulunabilirler.
2.1. Uzatma Başvurusunda İşveren Kurumdan İstenen Belgeler
- Çalışma izni süre uzatım başvuru dilekçesi (Dilekçe elektronik başvuru esnasında taratılacak ve ayrıca kâğıt ortamında işveren tarafından ıslak imzalı olarak gönderilecektir.)
- Yabancı personel başvuru formu (Elektronik ortamda doldurulacak form, çıktısı alındıktan sonra, işveren ve yabancı tarafından imzalanıp kâğıt ortamında bir nüsha olarak bakanlığa gönderilecektir. İşveren ve yabancının ıslak imzalarının olmadığı durumlarda taraflar arasında yapılmış iş sözleşmesi ibraz edilecektir. Formun imzasız olması ve iş sözleşmesinin de bulunmaması durumunda başvuru işleme alınmayacaktır.)
- Değişiklik olması halinde, kuruluşun en son sermaye ve ortaklık yapısını gösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- İş yerinin vergi borcu olmadığına dair belge (Bu bilgiye Maliye Bakanlığı kayıtlarından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından internet üzerinden erişilecektir.)
- Başvuru formunda belirtilen yabancının Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalı sicil numarası ile iş yerinin Sosyal Güvenlik Kurumu sicil numarası üzerinden iş yerine ve yabancıya ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediği bilgisi (Bu bilgi Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından internet üzerinden kontrol edilecektir.)
- Yabancı personeli istihdam edecek kurum ve kuruluş adına kullanıcı sıfatıyla elektronik başvuruyu yapma yetkisi bulunan kişinin noter onaylı vekâletnamesi veya kullanıcı sıfatındaki kişinin başvuruyu yapan kurum ve kuruluşta çalıştığını gösterir belge (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
2.2. Uzatma Başvurusunda Yabancıdan İstenen Belgeler
- Pasaport sureti (Pasaportun Latin harfleri ile yazılı olmadığı durumlarda yeminli mütercim veya resmi makamlarca onaylı çevirisi de başvuruya eklenecektir. Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Önceki çalışma izin belgesi ve üst yazısı (Bu belgeler elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilmiş bulunan çalışma izin sürelerini kapsayan çalışma amaçlı oturma izni (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
- Mühendis, mimar ve şehir plancısı olarak çalışma izni verilen yabancıların, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 36’ncı maddesine istinaden alması gereken geçici üyelik belgesi (Bu belge elektronik başvuru esnasında taratılarak internet üzerinden gönderilecektir.)
*Özellik Arz Eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar
“Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik” kapsamında çalışma izinleri özel hükümlere tabi tutulmuş ve çalışma izinlerinin daha kolay şekilde verilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsam dışındaki doğrudan yabancı yatırımlarda istihdam edilecek personel için talep edilen çalışma izni başvuruları yukarıda belirtilen genel hükümlere (4817 sayılı Kanun ve Uygulama Yönetmeliği hükümleri) tabidir.
Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin kapsamını iki temel şart belirler:
- Özellik Arz Eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar (irtibat büroları dâhil)
- Yabancı uyruklu kilit personel
Özellik Arz Eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar; 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamına giren ve aşağıdaki şartların en az birini sağlayan şirket veya şubeyi ifade eder (2019 yılı değerleri):
- Yabancı ortakların toplam sermaye payının en az 1.888.190 Türk lirası olması kaydıyla, şirket veya şubenin son yıl cirosunun en az 141,9 milyon Türk lirası olması
- Yabancı ortakların toplam sermaye payının en az 1.888.190 Türk lirası olması kaydıyla, şirket veya şubenin son yıl ihracatının en az 1 milyon ABD doları olması
- Yabancı ortakların toplam sermaye payının en az 1.888.190 Türk lirası olması kaydıyla, şirket veya şubede son yıl içinde Sosyal Sigortalar Kurumuna kayıtlı en az 250 personelin istihdam edilmesi
- Şirket veya şubenin yatırımda bulunacak olması halinde, öngörülen asgari sabit yatırım tutarının en az 47,1 milyon Türk lirası olması
- Ana şirketin merkezinin bulunduğu ülke dışında en az bir ülkede daha doğrudan yabancı yatırımı bulunması
Kilit personel; Türkiye’de kurulu bulunan ve tüzel kişiliğe sahip bir şirketin, aşağıdaki şartlardan en az birini sağlayan personelidir:
a) Aşağıdaki alanlardan en az birinde görev alan veya bu konularda yetki sahibi; şirket ortağı, yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu üyesi, genel müdür, genel müdür yardımcısı, şirket müdürü, şirket müdür yardımcısı ve benzeri mevkilerde görev yapan kişi
- Şirketin üst yönetiminde ya da yürütme pozisyonunda çalışmak
- Şirketin tamamını veya bir bölümünü yönetmek
- Şirketin denetçilerinin, idari veya teknik personelinin işlerini denetlemek veya kontrol etmek
- Şirkete yeni personel almak ya da mevcut personelin işine son vermek veya bu konularda teklif yapmak
b) Şirketin hizmetleri, araştırma cihazları, teknikleri ya da yönetimi için temel sayılan bilgiye sahip kişi
c) İrtibat bürolarında, yurt dışındaki ana şirket tarafından adına yetki belgesi düzenlenen en fazla bir kişi
Yabancıların Çalışma İzninde Harç : 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince yabancılara verilecek çalışma izin belgeleri harca tabidir. Çalışma izin talebinin Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca uygun görülmesi halinde verilecek izin süresine göre harç yatırılması gerekmektedir.
Yabancılara düzenlenen çalışma izinlerinden 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunu hükümlerine göre değerli kağıt bedeli alınmaktadır. Çalışma izni harç tutarları ve değerli kağıt bedeli, her yıl yeniden değerleme oranı temel alınarak belirlenmekte ve Resmi Gazetede yayımlanmaktadır.